Terugblik
Op 8 november vond het webinar “Crisisbeheersing in de praktijk: lessen uit Limburg” plaats met Bart van den Berg van Waterschap Limburg, Chris van Duuren van de Unie van Waterschappen en Marc Balemans van Defensie. Kijk het webinar terug, download de sheets en neem eventueel contact op met de sprekers als je vragen hebt.
Webinar terugkijken (1 uur)
Samenvatting
In 2021 werd Limburg opgeschrikt door flinke overstromingen veroorzaakt door een unieke regenbui die in de regio bleef hangen. Bart van den Berg, Chris van Duuren en Marc Balemans deelden hun visie over hoe organisaties en samenwerkingen werden hierbij werden getest. De overstromingen, veroorzaakt door ongekende regenval, stelden betrokken partijen voor enorme logistieke, operationele en menselijke uitdagingen.
Bart van den Berg: Waterschap Limburg
Bart van den Berg van Waterschap Limburg opende met het perspectief van een regionale crisisorganisatie. Hij belichtte de enorme logistieke druk waarmee het waterschap werd geconfronteerd. Hulp kwam van alle kanten en het coördineren hiervan, terwijl werknemers letterlijk onder water stonden, vroeg om snelle en effectieve besluitvorming. Van den Berg benadrukte het belang van mentale veerkracht bij medewerkers en de cruciale rol van voorbereidende oefeningen en draaiboeken.
Chris van Duuren: Collegiale bijstand
Chris van Duuren, werkzaam bij de Unie van Waterschappen, gaf uitleg over de organisatie van collegiale bijstand tussen waterschappen. Deze samenwerking bleek essentieel om de crisis het hoofd te bieden. Hij besprak hoe vooraf gemaakte afspraken over hulpverlening, middelen en expertise de sleutel waren tot een gecoördineerde aanpak. Van Duuren gaf voorbeelden van situaties waarin ondersteuning van andere waterschappen doorslaggevend was en wees op de noodzaak van een gestructureerde aanpak om toekomstbestendig te blijven.
Marc Balemans: Civiel-militaire samenwerking
Marc Balemans van het ministerie van Defensie en het Kenniscentrum Genie schetste hoe Defensie de waterschappen ondersteunt bij crises. Als projectofficier civiel-militaire samenwerking waterveiligheid legde hij uit hoe intensieve samenwerking en gezamenlijke oefeningen ervoor zorgen dat Defensie snel kan inspringen met mankracht en middelen. Hij benadrukte dat Defensie niet alleen optreedt als 'laatste redmiddel', maar juist ook als partner die vooraf met andere partijen plannen maakt en scenario’s oefent.
Belangrijke lessen en toekomstperspectieven
Alle sprekers benadrukten dat crisisbeheersing niet alleen een technische uitdaging is, maar vooral een menselijke. De ervaringen uit Limburg laten zien hoe belangrijk het is om zowel intern (binnen de organisatie) als extern (met partners) goed voorbereid te zijn. Ook werd duidelijk dat flexibiliteit en improvisatievermogen essentieel zijn, zelfs wanneer draaiboeken en protocollen al op papier staan.
Het webinar eindigde met een oproep tot reflectie: hoe kunnen organisaties leren van deze crisis om toekomstige uitdagingen beter aan te pakken? Samenwerking, duidelijke communicatie en mentale ondersteuning van werknemers werden genoemd als speerpunten voor verdere verbetering.
Vragen en antwoorden
[Chris]: Ja, zowel door de veiligheidsregio’s als, de waterschappen als door het waterschapshulpteam (WHT) en de
Unie van Waterschappen.
[Chris]: Het operatieconcept is in juni 2024 tijdens een tweedaagse oefening beoefend door
het waterschap Brabantse Delta en 7 andere waterschappen, de Unie van Waterschappen,
het waterschapshulpteam (WHT), Rijkswaterstaat, Defensie en de infra capacity alliance
(ICA) vanuit het bedrijfsleven. Momenteel wordt er via de Unie van Waterschappen gewerkt
aan de landelijke borging van het beoefenen van het proces van bijstandsverlening, zodat dit
ten minste jaarlijks beoefend wordt (roulerend over het land).
[Marc]: in het kader van een regionale crisis is de veiligheidsregio de aanvrager van miitaire bijstand. Defensie opereert dan onder het gezag van de voorzitter van de veiligheidsregio. In dat geval is Defensie gebonden aan de grens van de veiligheidsregio. Daarom willen we ook graag grensoverschrijdend oefenen om met elkaar te leren hoe je in zo’n geval wel effectief opereert.
[Chris]: defensie is niet gebonden aan de grenzen van de veiligheidsregio. Waterschappen kunnen op basis van de regeling militaire steunverlening in het openbaar belang ook zelf defensiebijstand aanvragen. De waterschappen hebben de procedures hiervoor recent
geactualiseerd in hun landelijke handboek bijstand. Aanvulling door Marc: de door Chris beschreven situatie heeft geen betrekking op een crisis. Het beschrijft de situatie bij oefenen.
[Bart]: voor zover ik weet was dat ten tijde van de ramp in 2021 wél nog gebonden aan de grenzen van de veiligheidsregio; er moest een apart besluit genomen worden om militairen vanuit Noord ook in Zuid in te zetten.
[Marc]: defensie oefent jaarlijks diverse crisissituaties. In afstemming met de waterschappen en Rijkswaterstaat ook hoogwater situaties over het hele land. En dus ook in het heuvellandschap.
[Bart] Na de ramp is de bovenregionale en internationale afstemming sterk verbeterd en wordt er ook gekeken naar maatregelen die bovenstrooms van bijv de Geul in de Ardennen getroffen kunnen worden. Voor meer informatie zie programma WRL (Waterveiligheid en Ruimte in Limburg).
[Bart] uitval van elektriciteit is beperkt van omvang gebleven en heeft niet tot noemenswaardige problemen geleid.
[Chris]: de Unie van Waterschappen is in gesprek met de betrokken ministeries en
bespreken daar ondermeer het vraagstuk dat vanuit het Rijk er verwachtingen geuit worden
en wetgeving in de maak is op dit gebied, maar er nog onduidelijk is welke middelen er
vanuit het Rijk beschikbaar komen om de vitale infrastructuur daadwerkelijk te versterken.
Afvalwater wordt onder de nieuwe EU-richtlijnen tot de vitale infrastructuur gerekend, terwijl
dit volgens de analyses tot voor kort niet het geval is, omdat die uitgaan van de mate van
schade en doden die ontstaan bij uitval. Bij uitval afvalwaterketen was dit tot dusver
ingeschat als zodanig, dat een aanmerking als A of B vitaal niet in de rede lag.
[Marc]: elke burger kan als reservist binnen defensie actief worden. Dat kan als reservist bij de nationale reserves of als reservist met specifieke deskundigheid. Meer info via werkenbijdefensie.nl of contact leggen met mij.
[Chris]: De waterschappen zetten met de actualisatie van het handboek bijstand dit jaar de
eerste stappen op weg naar de optie om vanuit het bedrijfsleven landelijk capaciteiten in te
kunnen zetten, die geen onderdeel zijn van hun lokale samenwerking met het bedrijfsleven.
Voor nu kan iemand die bij een ingenieursbureau werkt en dit wil, zich het beste bij het
waterschap in het gebied waar hij/zij woont of werkt melden.
[Chris]: in beginsel is dit bij het waterschap waar men woont of werkt. Burgers kunnen zich
eventueel bij het Ready2Help initiatief van het Rode Kruis aansluiten. Een toenemend aantal
waterschappen heeft afspraken met het Rode Kruis over de inzet van Ready2Helpers bij
(dreigende) hoogwater situaties.
[Bart]: Daarnaast zijn er op verschillende locaties (oa Arcen) lokale wijkteams gevormd die assisteren bij de maatregelen en die elk jaar oefenen in afstemming met de formele hulporganisaties.
Door deelnemers gedeelde hyperlinks
