22 januari: Waterketendag - samenwerken met de markt
Grote opgaven vragen om een landelijke aanpak
De Nederlandse waterketen staat aan de vooravond van een enorme vernieuwingsslag. Honderden rioolwaterzuiveringen bereiken het einde van hun levensduur, Europese waterkwaliteitsnormen worden strenger en installaties worden technischer door microverontreinigingverwijdering, medicijnrestenfilters, cellulosewinning en groengasproductie.
Daarbovenop komen er binnen tien jaar bijna 900.000 woningen bij en naderen ook grote delen van de afvalwatertransportinfrastructuur hun einde. Zonder zicht op restlevensduur en planmatige vervanging ontstaan financiële en organisatorische knelpunten.
Deze opgaven komen bij alle waterschappen vrijwel gelijktijdig op tafel, terwijl ingenieursbureaus, aannemers en de waterschappen zelf kampen met beperkte capaciteit. Als iedere organisatie afzonderlijk aan dezelfde vraagstukken blijft werken, loopt de druk op de markt verder op en worden projecten duurder en trager.
Daarom ontmoeten IPM-professionals elkaar jaarlijks op de Waterketendag, altijd op de derde donderdag van januari. Het is dé dag waarop projectmanagers, contractmanagers, technisch managers, managers projectbeheersing en omgevingsmanagers in één oogopslag zien waar de grootste knelpunten liggen, welke oplossingen al werken en hoe de landelijke aanpak zich ontwikkelt.
De vierde editie op 22 januari 2026 richt zich vooral op samenwerking met de markt, volgens de organisatoren van eerdere edities Marcel Buzing (Rijnland), John Stam (Hollandse Delta) en Leen Boltjes (Rivierenland) precies waar de grootste winst ligt.
Omgekeerde wereld
“Het is op dit moment een omgekeerde wereld,” zegt Marcel. “We werken met een vaste groep van zo’n zeven aannemers die zoveel werk hebben dat ze opdrachten kunnen uitkiezen. Daardoor concurreren wij als waterschappen elkaar van de markt af en schiet de prijs omhoog.”
John ziet dat er bouwbedrijven zijn die momenteel voor de petrochemische industrie werken in het Havengebied en Maasvlakte. “Deze bedrijven zijn technisch moeiteloos in staat om een zuivering te bouwen. Zij doen het al voor de petrochemische fabrieken, dus waarom niet voor ons? Die partijen moeten we veel actiever gaan benaderen, zeker nu de petrochemische markt in Nederland opdroogt.”
Maar ook waterschappen zelf zetten de markt onder druk, ziet Marcel. “We zijn soms vier of vijf jaar met een project bezig, leveren vervolgens een doos vol documenten aan en verwachten dat een aannemer in drie maanden een serieuze aanbieding maakt. Dat kost hen minimaal een ton. Als het project daarna opschuift door vergunningen of bestuurlijke wijzigingen, lopen zij vast.”
Leen herkent dat en benadrukt dat maakbaarheid een randvoorwaarde moet worden. “Aannemers wachten op werk dat direct uitvoerbaar is. Als projecten na aanbesteding niet kunnen starten, haakt de markt langzaam af. Daarom kijken directeuren nu nadrukkelijk naar landelijke prioritering: welke projecten kunnen echt door, en waar zit de grootste nood?”
Steeds opnieuw beginnen
John ziet hetzelfde probleem. “Elk waterschap stelt zijn eigen eisen en risicodossiers op, terwijl de functionele eisen en de top tien risico’s vrijwel overal hetzelfde zijn. Met 21 organisaties en tientallen teams zijn we dus telkens opnieuw hetzelfde wiel aan het uitvinden. De functies van een zuivering, vuil water erin, schoon water eruit, verschillen nauwelijks. Die functionele eisen moeten we landelijk veel beter uniformeren.”
Zijn ervaring bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) laat zien wat er mogelijk is. “Met centrale samenwerking en landelijke prioritering werkten we daar met één uniforme basis. Dat scheelde enorm veel engineerings- en beheersingstijd, en dus ook geld.”
Ook in de uitvoering valt volgens John winst te boeken. Projectteams zouden flexibeler aan elkaars projecten kunnen meewerken, zodat uitvoeringscapaciteit slimmer wordt benut en de time-to-market versnelt.
“Bij het HWBP hadden we vaste IPM-dagen, landelijke programmering, uitwisseling en detachering van medewerkers en hulpmiddelen die iedereen kon gebruiken,” zegt hij. “Denk aan kosten opbouwsystematieken voor het ramen en strategieën voor risico- en planningsmanagement. In de waterketen hebben we zo’n structuur nooit gehad, maar gezien de landelijke opgave kunnen we eigenlijk niet zonder.”
Geen luxe, maar noodzaak
Leen benadrukt dat samenwerken geen luxe is, maar noodzaak. “We hebben als waterschappen lang de naam gehad dat we niet ambitieus genoeg zijn en dat beeld klopt niet meer. We werken al jaren intensief samen. De opgave is zo groot dat we dit niet meer per waterschap kunnen oplossen. Vroeger werd elke zuivering als een unieke ‘special’ benaderd. Dat kunnen we ons simpelweg niet meer veroorloven. We moeten groter denken en veel meer gebruik maken van wat we gezamenlijk al weten.”
Volgens Leen vormt juist dat het hart van de Waterketendag. “We brengen alle IPM-rollen bij elkaar om dezelfde taal te gaan spreken. De markt vraagt om voorspelbaarheid en een stabiele lijn van projecten. Die kun je alleen bieden als je landelijk beter afstemt. En dat begint met elkaar kennen, begrijpen en durven opzoeken.”
Voorbeelden van samenwerken in de praktijk
John ziet dat de eerste stappen richting programmatische samenwerking al worden gezet. “Wij hebben met vier andere waterschappen gezamenlijk de ingenieursdiensten aanbesteed. Dat werkt sneller, je bouwt relaties op met bureaus en je begrijpt elkaars manier van werken beter. Alleen het vraagt ook onderlinge afstemming. Toen wij een groot project toevoegden, was het gecontracteerde budget sneller uitgenut dan verwacht en moesten betrokken waterschappen eerder opnieuw aanbesteden. Dat gaf druk, maar het laat vooral zien dat je met elkaar leert. Deze samenwerking levert uiteindelijk tijdwinst en betere voorspelbaarheid op.”
Met raamovereenkomsten en meerjarige portfolio’s kan de samenwerking verschuiven van een traditionele opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie naar een meerjarig partnerschap. Hierover wordt onder meer ook met Bouwend Nederland overleg gevoerd.
De Waterketendag als groeiend netwerk, ook voor jong talent
De Waterketendag begon in 2023 met zo’n zestig tot zeventig deelnemers. Het jaar erop groeide het aantal naar honderd. Dat is niet vanzelf gegaan. Project- en programmamanagers hebben zelf het initiatief genomen en de kenniskringen opgezet die nu in meerdere IPM-rollen actief zijn. Op 22 januari 2026 hopen de organisatoren dat vrijwel alle 21 waterschappen vertegenwoordigd zullen zijn.
Marcel merkt dat de kenniskringen ook jong talent aantrekken. “We hadden laatst nieuwe collega’s erbij. Die gingen heel enthousiast naar huis. Ze zagen dat dit een netwerk is waar je vragen kunt stellen zonder drempel. Dat is belangrijk, want de vergrijzing is groot. Als jonge mensen zich welkom voelen, blijft het vak aantrekkelijk.”
Een sector achter de struiken
Volgens Marcel verdient het waterketenvak veel meer zichtbaarheid. “We hebben onze zuiveringen jarenlang letterlijk achter de struiken verstopt. Mensen zien ze niet en weten niet wat er gebeurt. Terwijl het proces fascinerend is. Grijs water erin, slib, zuurstof, nabezinking en helder water eruit. Het draait 24 uur per dag door. En als die zuiveringen het niet doen, ligt Nederland plat. We mogen dat best wat meer laten zien.”
Vooruitblik: waar werken we naartoe?
Gevraagd naar hun droombeeld voor over vijf of tien jaar, zijn de drie collega’s eensgezind.
- John: “Eén landelijke eisen bibliotheek, één standaardcontract en één basis risicodossier.”
- Leen: “Een voorspelbare projectlijn, zodat collega’s niet van piek naar piek hoeven en marktpartijen weten waar ze aan toe zijn.”
- Marcel: “Een sector die elkaar kent. Waar je weet: ik stel een vraag in het netwerk en iemand pakt ’m op.”
Initiatieven als de Waterketendag zijn essentieel voor de toekomst van de watersector en verdienen het dan ook om breed gedeeld te worden. Platform WOW helpt hierbij door via Meeloopdagen en excursies zichtbaar te maken wat er achter de schermen gebeurt en professionals de kans te geven het waterketenvak in de praktijk te ervaren.
Meeloopdagen: haal het waterketen werk achter de struiken vandaan
Wil jij een excursie of meeloopdag aanbieden om jouw werk aan collega’s binnen de sector te laten zien? Lees hier hoe je een matchmaker wordt
